ನಾಟ್ಯರಾಣಿ ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನ ಹೆಂಡತಿ. ರಾಣಿ ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ಲಲಿತಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತಳಾಗಿದ್ದಳು. ಅವಳು ನೃತ್ಯ, ಗಾಯನ ಮತ್ತು ವಾದ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾದಳು. ಆಕೆ ಭರತನಾಟ್ಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಳು. ಅವಳು ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಅನುಯಾಯಿಯಾಗಿದ್ದಳು. ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನ ಮೂಲತಃ ಜೈನನೇ ಆಗಿದ್ದವನು. ಆಗಿನ ಅವರ ಹೆಸರು ‘ಬಿಟ್ಟಿದೇವ’. ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಶಿಕ್ಷಕರಾದ ರಾಮಾನುಜಚಾರ್ಯರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಅವರು ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊAಡರು. ಆದರೆ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ಜೈನ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ರಾಣಿ ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಾಲಯದ ರೇಖೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಜಿನ್ನಿಗರಾಯ ದೇವಾಲಯ ಎಂಬ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಅವರು ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳದ ಚಂದ್ರಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಸವತಿ ಗಂಧವರ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸ್ನಾಪಿಸಿದರು. ತನ್ನ ಗುರುಗಳಾದ ಪ್ರಭಾಚಂದ್ರ ಸಿದ್ಧಾಂತ ದೇವರು ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಮೊಟ್ಟೆನವಿಲೆ ಎಂಬ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ದಾನ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರವಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದರು.
ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿ ಪಡೆದ ಬಿರುದುಗಳು:
ರಾಣಿ ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ೧೧೧೭ ರಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಮಹಾದೇವಿಯಾಗಿ ಪಟ್ಟಾಭಿಷಿಕ್ತಳಾದಳು. ಅವರು ‘ಪರಿಪೂರ್ಣ ನಂಬಿಕೆಯ ರತ್ನ’, ‘ಜೈನ ನಂಬಿಕೆಯ ಕೋಟೆ’, ‘ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ವಿಜಯದ ದೇವತೆ’ ಮತ್ತು ‘ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತಿಯ ದೇವತೆ’. ಶಾಂತಲೆಯ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಬಿರುದು ‘ಸವತಿ ಗಂಧವಾರಿಣಿ’. ಇದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರವಣ ಬೆಳಗೊಳದ ಚಿಕ್ಕಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬಸದಿ ಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದಾಳೆ.
ಮದನಿಕೆಯರಿಗೆ ಶಾಂತಲೆಯೇ ರೂಪದರ್ಶಿ ಆಗಿದ್ದಳು ಎಂಬ ಐತಿಹ್ಯ ಇದೆ. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಆಧಾರಗಳು ಇಲ್ಲ. ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯ ಸೌಂದರ್ಯದಿAದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಚೆನ್ನಕೇಶವನ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಆಕಾಶ ಸ್ತಿçà ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ, ಸುಮಾರು ನಲವತ್ತೆರಡು ‘ಮದನಿಕರು’ ಇದ್ದಾರೆ. ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ಸೌಂದರ್ಯದ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಸಹ ಅವಳ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ, ಶಿಲ್ಪಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವೆಲ್ಲವೂ ಭರತನಾಟ್ಯದ ಭಂಗಿಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಚೆನ್ನಕೇಶವನ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ನಯಗೊಳಿಸಿದ ಕಲ್ಲಿನ ವೇದಿಕೆ ಇದೆ. ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ಈ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಕೇಶವನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಿ ನರ್ತಿಸಿದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನು ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಶಿವಗಂಗಾ ಬಟ್ಟದಲ್ಲಿ ‘ಶ್ರೀ ಶಾಂತಲೇಶ್ವರ’ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದನು. ರಾಣಿ ಶಾಂತಲಾ ದೇವಿಯು ಶಿವಗಂಗೆಯಲ್ಲಿ ‘ಸಲ್ಲೇಖನ’ ಎಂಬ ಜೈನ ಪದ್ದತಿಯನ್ನು ಆಚರಿಸಿದ ನಂತರ ಮರಣಹೊಂದಿದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
Visit this link for an article About “Natyarani Shantala” in English